ha

Nga Wiktionary

Shqip[redaktoni]

Folje[redaktoni]

  • përtyp dhe kapërdij diçka për t’u ushqyer; ushqehem; marr ushqim në drekë, në darkë etj.: ha mëngjes; kur s’ke pulën, ha (edhe) sorrën (fj. u.); kush ha bukë, bën edhe thërrime (fj. u.).
  • kafshoj, thumboj: e hëngri gjarpri (grerëza); qeni që leh, nuk të ha (fj. u.).
  • gërryej diçka; e grij; e brej duke e fërkuar ose duke e kruar me diçka: ha me limë; ndryshku ha hekurin; mola ha rrobat.
  • folje jokalimtare; kryesisht; veta; III (me trajtë të shkurtër përemërore) më kruhet: më ha lëkura.
  • kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; (zakon. me trajtë të shkurtër përemërore) më bren përbrenda; më shkatërron shëndetin; më mundon ose më mërzit shumë; e mundoj tepër: e hëngri sëmundja (meraku, malli); na hëngri veshët na mërziti duke folur; më ha zemra tek ai dyshoj tek ai; e hëngërt mortja! (mallk.).
  • kuptim i figurshëm; e prish a e shpenzoj krejt; / veta; III shpenzon, kërkon: e hëngri pasurinë; ha nga dhjami i vet; kjo punë ha kohë.
  • edhe kuptim i figurshëm; ia fitoj; ia marr dikujt atë që i takon: i hëngri kalin (në lojën e shahut); ma hëngri të drejtën.
  • edhe kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; e qëlloj me diçka; / pësoj (një të keqe), e vuaj diçka: hëngra dajak (të shara); hëngra një grusht; hëngrëm tre gola.
  • përdoret me lidhëzën sa për të përforcuar një veprim ose me pjesëza mohuese në kuptimin “s’më pëlqen”: e goditi sa i hëngri dora.
  • edhe kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; e copëtoj ose e pakësoj në peshë; e mohoj (atë që kam thënë); e zbut: më ha në peshë; i ha fjalët i shqipton copa-copa; e hëngri fjalën s’e mbajti premtimin; ta ha shpirtin me të butë.
  • edhe kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; mund ta bëj a ta kryej; mund ta kuptoj a ta marr vesh: s’e ha dot atë punë; nuk ha shqip ai; ma ha mendja them se e bëj; / e marr; e pranoj, e duroj: s’e ha as qeni; e hëngra sapunin për djathë; s’e ha atë kokërr ulliri; nuk ha shaka.
  • veta; III kuptim i figurshëm; anon, priret: ha majtas (poshtë).

Prejardhja[redaktoni]

Nga Proto-Shqipja *eda, nga Proto-Indo-Evropiane *h₁ed- (“për të ngrënë”), me ruajtjen e laringut. Përndryshe nga Proto-Indo-Evropiane *h₂ew- (krahaso Ashkun au (“bukë”), Sanskrit अवय (āvaya, “për të ngrënë”).

Paskajorja "ngrënë" është nga Proto-Shqipja *engranti, rrjedhur nga Proto-Indo-Evropiane *gʷerh₃-.

Shqiptimi[redaktoni]

/ha/

Zgjedhimi[redaktoni]

Në gjuhët tjera[redaktoni]